Jak rozmawiać z dziećmi o seksualności

Rozmowy o seksualności, czyli jak rozmawiać o tym z małym dzieckiem

 

To było w mojej głowie przez długi czas. Kiedy o tym mogę mówić? Jak zacząć? Jak mam to wyjaśnić? A jeśli to przerazi dziecko? Co się stanie, jeśli źle mu to wyjaśnię? To najczęstsze pytania rodziców.

Temat molestowania seksualnego jest stale obecny w programach telewizyjnych, na stronach gazet. Często wydaje się nam, że temat nas nie dotyczy i nie ma potrzeby, by go poruszać przy najmłodszych. Myślimy, że unikając go, ochronimy dziecko przed nieprzyjazną rzeczywistością. Inni rodzice, którzy chcą chronić swoje dzieci przed niebezpieczeństwem, często nie wiedzą, jak to zrobić. Jak uczulić dziecko, przestrzec je, ale go nie przestraszyć. Pojawia się także pytanie, kto i jak przekazywać wiedzę. Kiedy jest odpowiedni moment, by zacząć taką rozmowę.

Kto – mogą to zrobić tzw. wszyscy ważni dorośli w życiu dziecka.

Kiedy – nie ma sztywnej granicy, wtedy gdy dziecko zaczyna interesować się swoim ciałem, zadaje pytania związane z częściami ciała. Może to być wiek dwóch, trzech lat.

Szczególnie gdy mamy małe, kilkuletnie pociechy. Rozmowa na ten temat wydaje się trudna, ale będzie odgrywać ważną rolę w ochronie przed wykorzystaniem seksualnym. Dziecko powinno dowiedzieć się od ciebie, czym są intymne części ciała, jaki rodzaj dotyku jest właściwy, a jaki nie. Zadbaj, by te informacje były pozytywne. Dziecko powinno być dumne ze swojego ciała, nie wstydzić się go. Powinno także wiedzieć, że jego ciało należy wyłącznie do niego. I nikt nie ma prawa dotykać go, gdy ono nie ma na to ochoty. Powiedz dziecku, że zawsze ma prawo odmówić zrobienia czegoś, co wydaje mu się niewłaściwe.

Jak się zabrać do takiej rozmowy? Mówienie: „Usiądź, musimy porozmawiać”, może tylko zestresować dziecko. Istotne jest to, by rozmowa nie była dokładnie zaplanowana i przeprowadzana w atmosferze podniosłości. Dlatego najlepiej rozmawiać o seksualności wykorzystując do tego naturalne sytuacje (kąpiel, spontaniczne pytania zadawane przez malucha) albo zabawy, które nauczą dziecko chronić granice swej intymności. Pomocne będą też bajki, książeczki czy filmy. Im wcześniej zaczniemy, tym lepiej dla dziecka.

Niewiele kilkulatków zdaje sobie sprawę, że może odmówić dorosłemu, który chce je przytulić lub pocałować. Może się to zdarzyć w domu, ale i w przedszkolu. Już trzylatkowi warto wytłumaczyć, kto może to robić, a kto nie. Najlepiej zrobić to poprzez zabawę.

Propozycja pierwsza. Jak co wieczór, przytul swoje dziecko i ucałuj je na dobranoc w główkę. Zapytaj: „Skarbie, jak myślisz, gdzie jeszcze mama mogłaby cię pocałować?” Dziecko może np. wskazać nosek – i ty dajesz mu buziaka w nosek, gdy dziecko wskazuje rączkę – całujesz je w rączkę.
Zaproponuj zamianę – teraz ty możesz wskazać palcem swój policzek i poprosić malucha o buziaka. Niech ta niewinna zabawa będzie pretekstem do rozmowy. Zadawaj pytania: „Jak myślisz, w jakie miejsce wolno całować, a w jakie nie wolno? Czy wolno całować np. pupę, która jest zwykle ukryta pod ubraniem? Nie.” Gdy dziecko pyta, dlaczego, spokojnie odpowiedz: „Bo są takie części ciała, które należą tylko do ciebie i nikt nie powinien ich całować”.

Wytłumacz też dziecku, że nikt nie może go przytulać i całować, jeśli ono nie ma na to ochoty. Nie wolno też nakłaniać go, by dotykało lub całowało kogoś innego! By dziecko mogło się chronić, musi wiedzieć, że ma prawo odmówić dorosłemu.

Dlatego gdy widzimy, że nasze dziecko sygnalizuje nam, że coś jest nie tak, np. mówi „baba nie”, odsuwa się czy chowa za rodzicem, nie chce dać buziaka cioci lub wyrywa się z czułych uścisków czy łaskotek wujka nie zmuszajmy go do tego, nie uczmy uległości. Gdy powie „nie”, wesprzyjmy je, mówiąc np.: „Widzę, że Oli nie podoba się, że jest łaskotana. Wujku, przestań proszę łaskotać Olę”.

Jeżeli chodzi o starsze dzieci, powinniśmy uczyć je asertywności. Bardzo ważny jest nasz własny przykład. Przydatne okazują się także konkretne zwroty, które warto jest zawrzeć w rozmowie, dotyczącej stawiania granic.

–Dziecko powinno jasno zakomunikować, że w danym momencie nie życzy sobie konkretnego zachowania. Może użyć zwrotów: "Dziadku, nie chcę, żebyś teraz mnie całował", "Nie mam ochoty się teraz przytulać", "W tej chwili nie chcę, by ktoś mnie dotykał"

Propozycja druga. Zabawcie się w grę: przywitanie – pożegnanie. Zapytaj dziecko: „Jak myślisz, jak żegnamy się z babcią, mamą, siostrą? Można dać im buziaka w policzek. A jak żegnamy się z panią w sklepie, taksówkarzem, listonoszem? Im wystarczy powiedzieć: Do widzenia”.

Możecie odegrać scenki z udziałem wymyślonych postaci, które witają się i żegnają. To nauczy dziecko wyznaczać granice, będzie wiedziało, wobec kogo zachować dystans, a z kim może pozwolić sobie na zażyłość.

Dobry sekret – zły sekret

Dziecko, które staje się ofiarą wykorzystania seksualnego, często nie mówi o tym rodzicom czy opiekunom, ponieważ się wstydzi albo... zostało zobowiązane do tajemnicy. Pedofile często wykorzystują fakt, że małemu dziecku i tak nikt nie uwierzy lub mówią: „Nie mów nikomu, co się stało, to będzie nasz sekret”. I dziecko milczy. Jak nauczyć je odróżniać złe sekrety od dobrych?

Przede wszystkim zrób wszystko, by twoje dziecko wiedziało, że może na ciebie liczyć w każdej sytuacji. Buduj zaufanie, podkreślaj jego mocne strony, chwal, przytulaj, mów, że je kochasz. Niech wie, że może ci powiedzieć o wszystkim, także o przykrym dla niego zdarzeniu.

Propozycja pierwsza. Weź ulubione pluszaki lub lalki dziecka. Można też użyć samochodów lub dinozaurów. Użyj ich do odegrania kilku scenek. Scenka pierwsza – miś mówi do lalki: „Organizujemy bal-niespodziankę dla zająca. Pomożesz nam? Ale to tajemnica, nie możesz o tym nikomu powiedzieć”.

Scenka druga – miś popycha lalkę i mówi: „Nie wolno ci o tym powiedzieć nikomu, nawet mamie!”. Lalka udaje, że płacze, że jest jej przykro. Zapytaj dziecko, co by zrobiło na miejscu lalki w pierwszej i drugiej sytuacji, jak powinna postąpić?

Celem zabawy jest wpojenie dziecku zasady: złych sekretów nie wolno dotrzymywać! – Wyjaśnij dziecku, że nie zawsze zachowanie tajemnicy jest czymś koniecznym i dobrym. Niekiedy może być niebezpieczne. Wytłumacz, że istnieje różnica pomiędzy sekretem dotyczącym planowania dla kogoś miłej niespodzianki np. maluch szykuje z dziadkami laurkę dla mamy, tata może o tym wiedzieć a czymś, co budzi jego niepewność, wstyd czy strach .Ustal z dzieckiem, że nikt nie może namawiać go, by miał przed tobą tajemnice. Tajemnica buduje barierę między wami a dzieckiem. To, o czym nie można mówić, przeważnie jest groźne dla malca. Dlatego wyczul dziecko, że jeśli ktoś mówi, że nie wolno powiedzieć, czegoś rodzicom to coś jest nie tak.

 

Bajka może być doskonałym pretekstem do rozmowy o tym, że nawet ci, którzy z pozoru wyglądają niewinnie, mogą mieć wobec nas złe zamiary. Podajmy dziecku przykłady: pan częstujący cukierkami lub wręczający prezenty przed szkołą, nieznana „sąsiadka”, która wsiada do windy i wypytuje o numer mieszkania.

Propozycja pierwsza. Opowiedz dziecku bajkę o złym wilku i koźlątkach. Ich mama wychodzi do sklepu i przestrzega: „nie wpuszczajcie wilka do domu!”.
Za pierwszym razem, gdy wilk puka do drzwi, koźlątka nie otwierają. Ale za drugim razem wilk przebiera się za młynarza, zakłada białe rękawiczki i koźlątka dają się nabrać. Wpuszczają go…

Bajka to jest taki obszar, w którym dzieci czują się bezpiecznie. Nie jest to obciążające dla naszej pociechy, bo nie mówimy wprost: „Źle byś się zachował, gdybyś wpuścił kogoś do domu!”. Rozmawiamy o bohaterze bajki, zadajemy pytania: „Jak myślisz, czy koźlątka zrobiły dobrze czy źle? Dlaczego wpuściły wilka? Co byś im poradziła?” Uwrażliwiamy dziecko, ale nie straszymy go.
Propozycja druga. Świetnym sposobem jest odegranie kilku scenek w domu, gdzie mama lub tata będą udawać nieznajomego, pukającego do drzwi, a dziecko musi się odpowiednio zachować. To najlepsza metoda, by pokazać dziecku bardzo obrazowo, jak należy, a jak nie wolno postępować.

Książeczki edukacyjne.Nie wiesz, jak zacząć trudną rozmowę? Czujesz, że zabawa z dzieckiem wypadnie sztucznie, że nie poradzisz sobie z nią? Przeczytaj mu książeczkę„Moje ciało należy do mnie!” W tej książce nie ma mowy o seksie czy przestępstwach seksualnych dokonywanych na dzieciach. Są za to opisy/obrazki codziennych sytuacji, w których dzieci uczą się stosunku do własnego ciała oraz zasad kontaktów z innymi ludźmi. Uczy również mówienia „nie” i wyznaczania granic zachowań innym osobom. (Dla małych dzieci).

Propozycja „Nie lubię łaskotek” M. Aboff opowiada o pewnym chłopcu. Łaskotki jego wujka powodowały, że chłopiec czuł się tak, jakby jego wnętrze rozpadało się na kawałki. Chciał się schować, kiedy zbliżała się wizyta wujka i udawał, że jest chory na ospę. W końcu jednak zdecydował się powiedzieć o wszystkim mamie i wspólnie rozwiązali ten problem. (Dla małych dzieci).

Dzieciom od siódmego roku życia i starszych można przeczytać książeczkę „Zły dotyk Nie”. Znajdziesz tam proste zdania, które wyjaśnią maluchowi czym jest dobry i zły dotyk, czego dorosłym nie wolno robić.

Przeczytaj dziecku książeczkę „Dobre i złe sekrety” E. Zubrzyckiej. Odpowiada na pytania: Jakie sekrety są niebezpieczne? Kiedy jest się skarżypytą, a kiedy mądrym, rozsądnym dzieckiem?

Ciekawe są również: „Trzy pytania do dobrej wróżki” i „Powiedz komuś”, E. Zubrzyckiej oraz „Dziewczynka, która przestała się uśmiechać” Gelles Tibo-Zau. Po przeczytaniu jej dziecko będzie już wiedziało, że jeśli nieznajomy proponuje cukierki, trzeba powiedzieć o tym mamie!

 

Bajkoterapia. Większość z nas nie wie, jak przestrzec dziecko przed rozmową z nieznajomym. Z pomocą przychodzą wówczas piękne i mądre bajki, dzięki którym nasze dzieci będą mogły dowiedzieć się, co zrobić w niebezpiecznych sytuacjach. Sprawdźcie koniecznie antologię Bajkoterapia, czyli bajki pomagajki dla małych i dużych. Autorów tych niezwykłych, dających poczucie bezpieczeństwa historii znacie bardzo dobrze – wśród nich znalazł się Artur Barciś, Cezary Harasimowicz, Grażyna Wolszczak i inni.

Filmy:

„GADKI z psem”https://www.youtube.com/watch?v=70jkbhY6Nx4

To film animowany dla dzieci nt. zagrożeń element kampanii społecznej GADKI nt. profilaktyki wykorzystywania seksualnego dzieci - www.gadki.fdds.pl

Przydatne linki:

https://vitalia.pl/dla-dzieci/wychowanie-i-rozwoj-dziecka/wychowanie-dziecka/zly-dotyk.html

eqa=dGV4dD10ZXh0L3RleHQzJnN1YnBh jak rozmawiać z 2,3 i 4 latkiem

https://tipy.interia.pl/artykul_20760,zly-dotyk-jak-rozmawiac-z-dzieckiem,6.html

https://pl.momkidzone.com/educating-your-child-about-good-touch

http://www.self-psychologia.pl/medium/zly-dotyk

www.fundacjapomocydzieciom.org

www.zlydotyk.onet.plhttps://www.radioem.pl/doc/6975604.23-07-21-Zly-doty

 

materiały zebrała i opracowała mgr Ewa Jędrzejczyk